Het Gat van Joosten

Een deel van Hardenberg is gebouwd op Gramsberger grond. Letterlijk. Er is namelijk begin jaren ‘60 van de vorige eeuw zand opgezogen in Gramsbergen dat met zandschuiten over de Vecht naar Hardenberg is gebracht waar het is opgespoten op de Heemsermarsch.

Dat zand was afkomstig uit het Gat van Joosten, van oorsprong een restant van een dode Vechtarm bij de stuw in Ane. Eigenlijk zou je moeten zeggen Gat van de Joostens, want de plek was eigendom van de broers Hein en Klaas Joosten. Zij bewoonden een grote rietgedekte boerderij aan de Oldenhof, het gebied tussen de Esch en de Anerdijk in Gramsbergen.

Fokvee
De broers verkochten in 1961 een stuk grond aan de aannemer Prins van Wijngaarden uit Hattem. Met als voorwaarde dat het zand voor de aannemer was en de plas eigendom bleef van de familie Joosten, schrijft Gerrit Reinders in zijn historisch boek Toen…
Klaas Joosten was veeboer, met liefde voor fokvee. Op een foto in een lokale krant in 1959 staat hij met een beker in de ene hand en een touw in de andere. Aan de andere kant van dat touw zat kampioenskoe Marie 7, het beste melkgevende dier van de Grote Gramsberger Fokveedag.
Dat was misschien ook wel de reden dat Klaas een bijbaantje had als inseminator van de K.I.-vereniging Hardenberg-Gramsbergen. Met zijn kennis van fokvee was hij hiervoor geknipt, hoewel het niet altijd een ongevaarlijk werkje was. In 1959 haalde Klaas opnieuw de krant, maar dit keer minder vreugdevol. Hij werd tijdens het insemineren dusdanig door een koe getrapt dat hij op doktersadvies enkele dagen rust moest houden.

Lang na de verkoop van de zandafgraving hebben de gebroeders Joosten niet meer geboerd. In 1964 werd bij hun boerderij een boeldag gehouden omdat ze stopten met hun landbouwbedrijf. “Er waren meer dan 500 bezoekers, die bedragen boden voor de landbouwwerktuigen die soms tegen de nieuwwaarde aanlagen”, schreef een verbaasde journalist. En voor de runderen en het stamboekpaard werden zelfs bedragen boven de marktwaarde betaald.

Zwemplas
Het Gat van Joosten had een dubbele functie. Er werd zand opgezogen, maar het was ook een zanddepot. Wanneer ergens zand over was kon het tijdelijk in de kolk worden opgeslagen, zo was de bedoeling. Waarschijnlijk is dat laatste nooit gebeurd. Maar de kolk kon ook nog ergens anders voor worden gebruikt. Op warme dagen, aan het eind van de middag, trokken regelmatig jongeren naar Het Gat om daar te gaan zwemmen.

Zou van een deel van de kolk geen zwembad gemaakt kunnen worden als het zandzuigen is afgelopen, vroeg de journalist van Het Noord-Oosten zich af. Hij stelde de vraag vervolgens hardop aan burgemeester Van Hout, maar die was daar niet optimistisch over. De kolk had een open verbinding met de Vecht, een rivier die door lozingen in Duitsland vaak verontreinigd was. Wat is er dan mogelijk op recreatief gebied, wilde de journalist weten. Gedacht werd aan een kanovijver met kampeergelegenheid. Prins van Wijngaarden wilde daar wel aan meewerken, maar de ideeën hebben nooit de tekentafel bereikt.

Zwembadplannen
Toch kwam het plan voor een zwembad op de agenda te staan van de gemeenteraad van Gramsbergen. In juni 1964 werd bekend dat Kamphuis van de Oldenhof grond wilde verkopen voor een zwembad in de winterbedding van de Vecht en aannemer Prins van Wijngaarden wilde dat zwembad wel aanleggen voor een bedrag van 65.000 gulden. Het bad zou bestaan uit een kleutergedeelte en een ondiep bassin. Voor de geoefende zwemmers zou een gedeelte van het zandgat worden afgezet met een kurklijn. Verder was er plek voor een speelweide en een ruimte voor de badmeester.

Maar hoe zat het dan met het verontreinigde Vechtwater? Er was drie keer een watermonster genomen met als uitkomst dat het water geschikt was om in te zwemmen, mits er voldoende tijd zou zijn voor biologische zelfreiniging. De burgemeester zag nog wel wat beren op de weg: de bevolking zou flink in de buidel moeten tasten, het water was van matige zwemkwaliteit, het bad zou in de winterbedding van de Vecht komen te liggen en Gedeputeerde Staten zouden toestemming moeten verlenen, maar het college wilde graag al deze moeilijkheden voortvarend te lijf gaan.

Natuurplas
Het is niets geworden, dat zwembadplan voor het Gat van Joosten. Gramsbergen heeft trouwens wel een zwembad gekregen, aan de Hattemattestraat in het dorp zelf, maar het Gat van Joosten is nog steeds niet meer dan een voormalige zandafgraving. In 2016 zijn er wel plannen gemaakt om er een wandel- en visgebied van te maken met aandacht voor de natuurwaarden. Eigenaar Sierink heeft het Nijmeegse bureau K3Delta benaderd om er een mooi gebied van te maken, dat ook een nieuwe naam zou moeten krijgen, namelijk Oldenhoofse plas. Voorlopig is dat plan in de onderste bureaula beland. Het kwam te vroeg voor waterschap Vechtstromen, het provinciebestuur en het gemeentebestuur, die bezig zijn met de uitwerking van een Vechtvisie. Daarin is wel plaats voor het Gat van Joosten. Een plas die altijd die naam zal dragen, welke snode plannen de bureaumensen ook hebben bedacht.